Ảm đạm mùa cao điểm mua sắm

Dè dặt trữ hàng

Dù đã bước vào tháng cao điểm mua sắm Tết nhưng nhiều chợ truyền thống tại TPHCM vẫn trong tình trạng vắng khách. Trưa 25/12, tại chợ Tân Định (phường Tân Định), các sạp kinh doanh bánh mứt, hải sản khô, thực phẩm chế biến chỉ lác đác người ghé hỏi giá.

Chủ sạp A Muối chuyên kinh doanh các loại hạt khô, trái cây chế biến tại chợ Tân Định cho biết, năm nay không dám trữ hàng sớm như những năm trước. Việc nhập hàng được thực hiện theo nhu cầu thực tế, chủ yếu bán đến đâu lấy hàng đến đó. Theo bà, sức mua giảm khiến tiểu thương phải thận trọng hơn để tránh tồn kho.

Tại chợ Nguyễn Tri Phương (phường Diên Hồng), tình trạng mua bán cũng không khá hơn. Bà Thơ, tiểu thương chuyên kinh doanh tôm khô, cá mực khô, nói rằng, khách đến chợ chủ yếu tham khảo giá, lượng mua ít. Trong khi đó, giá nhiều mặt hàng Tết đã tăng so với cùng kỳ năm ngoái do chi phí đầu vào tăng. Giá lạp xưởng tăng khoảng 10.000 - 20.000 đồng/kg; giá khô cá sặc dao động từ 350.000 - 480.000 đồng/kg; giá tôm khô từ 700.000 đồng đến 1,7 triệu đồng/kg tùy loại. Theo bà Thơ, giá tăng trong bối cảnh sức mua chậm khiến tiểu thương không dám trữ hàng số lượng lớn. “Càng lúc, việc kinh doanh càng khó khăn hơn, chúng tôi không dám trữ nhiều vì sợ ôm hàng” - bà Thơ nói.

Tại chợ Bình Tây, bà Ứng Thị Liên, chủ sạp bánh kẹo, thở dài bộc bạch, nếu so với thời điểm này những năm trước, sức mua năm nay giảm, lượng hàng nhập về giảm gần 50%. “Trước đây, mỗi dịp Tết, tôi nhập cả tấn bánh kẹo. Năm nay, tôi chỉ nhập cầm chừng vài trăm ký, bán hết rồi mới nhập tiếp” - bà Liên chia sẻ.

Người tiêu dùng cũng có xu hướng thận trọng hơn trong mua sắm Tết. Nhiều gia đình chủ động lên kế hoạch chi tiêu từ sớm, ưu tiên các mặt hàng thiết yếu và hạn chế mua sắm theo cảm xúc. Chị Võ Hoàng Yến (35 tuổi, ngụ TPHCM) trải lòng: “Năm qua, việc kinh doanh khó khăn, thu nhập giảm sút nên tôi phải cân nhắc, cân đong kỹ từng khoản chi khi mua sắm Tết. Tôi cũng tranh thủ mua trong các đợt khuyến mãi, hội chợ để săn hàng giảm giá. Tiết kiệm được đồng nào đỡ đồng nấy”.

Siêu thị tung khuyến mãi

Trong khi chợ truyền thống trầm lắng, các hệ thống bán lẻ hiện đại sớm chuẩn bị nguồn hàng phục vụ Tết Bính Ngọ 2026. Từ đầu tháng 12, nhiều siêu thị đã trưng bày các mặt hàng Tết, từ bánh kẹo, đồ khô, gia vị, nước giải khát đến giỏ quà biếu, quà sức khỏe với nhiều phân khúc giá.

Đại diện Saigon Co.op cho biết, hệ thống siêu thị đã chuẩn bị nguồn hàng từ giữa năm 2025, tăng trữ lượng 35-40% ở các nhóm hàng chiến lược như lương thực, thực phẩm thiết yếu, bánh kẹo Tết, hàng nhãn riêng và hàng Việt chất lượng cao. Đồng thời, hệ thống triển khai chương trình khuyến mãi kéo dài gần hai tháng nhằm giúp người tiêu dùng có thêm thời gian mua sắm. Đơn vị này cũng kết hợp hơn 800 điểm bán vật lý với kênh bán hàng trực tuyến, đa dạng mức giá để phù hợp với nhu cầu của nhiều nhóm khách hàng.

Tại SATRA, lượng hàng bình ổn dự trữ tăng từ 3% đến hơn 8% tùy nhóm. Các mặt hàng khác dự trữ tăng 4-15%, tập trung vào các nhóm có nhu cầu cao trong dịp Tết như thịt tươi sống, rau củ, trái cây, nước giải khát. Ông Lâm Quốc Thanh, Tổng giám đốc SATRA, cho biết, hệ thống cố gắng không để xảy ra tình trạng thiếu hàng, tăng giá hoặc hàng kém chất lượng trong dịp Tết.

Tết cận kề, tiểu thương vẫn dè dặt trữ hàng (ảnh chụp tại chợ Nguyễn Tri Phương, TPHCM). Ảnh: U.P

Theo ghi nhận của phóng viên, dù hàng hóa tại các siêu thị phong phú và có nhiều chương trình ưu đãi, lượng khách mua sắm hiện nay vẫn chưa tăng mạnh.

Kích cầu, bình ổn thị trường...

Trước tình hình sức mua chậm, nhiều chợ truyền thống triển khai các chương trình khuyến mãi để thu hút khách. Bà Bùi Thị Ánh Nguyệt, Phó trưởng Ban quản lý (BQL) chợ phường Tân Sơn Hòa (quản lý chợ Phạm Văn Hai), cho biết, BQL chợ rất lo lắng với mãi lực giảm. BQL đã đề ra nhiều giải pháp thu hút khách đến chợ như tổ chức tháng khuyến mãi trên nhiều ngành hàng. Chợ Phạm Văn Hai đang vận động tiểu thương các ngành hàng tham gia chương trình khuyến mãi, giảm giá từ 10 - 50%, mua 1 tặng 1 từ quần áo thời trang, giày dép, chăn nệm tới ngành hàng ăn uống… Việc này vừa góp phần hỗ trợ người dân yên tâm mua sắm khi nhiều mặt hàng tăng giá cận Tết, vừa kéo khách đến chợ nhiều hơn.

Ở góc độ doanh nghiệp, bà Lý Kim Chi, Chủ tịch Hội Lương thực Thực phẩm TPHCM, cho biết, các doanh nghiệp đã dự trữ nguyên vật liệu từ sớm; lượng hàng Tết năm nay dự kiến tăng 20-30% so với ngày thường. Gần 40% doanh nghiệp trong ngành đang tham gia chương trình bình ổn thị trường.

Chợ Phạm Văn Hai, TPHCM khuyến khích tiểu thương tham gia chương trình khuyến mãi từ 10-50% để kéo khách đến chợ. Ảnh: U.P

Theo khảo sát của Worldpanel by Numerator Việt Nam, hơn 70% hộ gia đình vẫn tiếp tục chi tiêu cho các nhu cầu Tết thiết yếu như thực phẩm, đồ uống và quà biếu, dù bối cảnh kinh tế còn nhiều áp lực và tâm lý thận trọng bao trùm thị trường. Tuy nhiên, sự thay đổi nằm ở cơ cấu chi tiêu. Gần 60% người được khảo sát thừa nhận họ sẽ giảm chi cho các mặt hàng không thiết yếu, hạn chế mua sắm theo cảm xúc hoặc mua “cho có không khí Tết” như trước đây.

Theo Sở Công Thương TPHCM, chương trình bình ổn Tết Bính Ngọ 2026 gồm 12 nhóm lương thực, thực phẩm thiết yếu, bổ sung nhóm hàng tiêu dùng - mỹ phẩm. Trong tháng Tết, dự kiến, TPHCM cung ứng ra thị trường gần 8.000 tấn gạo, 5.000 tấn thịt gia súc, 5.500 tấn thịt gia cầm, 23 triệu quả trứng…

Ông Nguyễn Minh Hùng, Phó trưởng Phòng Quản lý thương mại Sở Công Thương TPHCM, nhấn mạnh: “Chuỗi hoạt động khuyến mãi, kết nối cung cầu và chăm lo an sinh sẽ tạo động lực tăng trưởng mạnh mẽ, giúp doanh nghiệp bứt phá doanh số cuối năm và mang đến cho người dân một mùa Tết đầy đủ, an toàn và ấm áp”.

Hà Nội: Nghịch lý sức mua mùa cao điểm

Mùa mua sắm cuối năm đã bước vào cao điểm, song bức tranh tiêu dùng có phần kém sôi động so với kỳ vọng. Tết Âm lịch năm nay đến muộn, nhiều gia đình chưa vội chi tiêu mà chọn cách nghe ngóng tình hình, thưởng Tết, trong khi giá nhiều mặt hàng thiết yếu có phần đắt đỏ hơn.

Chị Nguyễn Thu Hương (nhân viên văn phòng, Hà Nội) cho biết, gần đây gia đình chị chủ động chi tiêu có kế hoạch, phân chia ngân sách cho từng mục đích, không còn “vung tay” như trước. “Xung quanh tôi, có người mất việc vì bị tinh giản biên chế, thu nhập sụt giảm; người kinh doanh thì khó khăn hơn; gia đình ở quê lại bị ảnh hưởng bởi bão lũ. Những điều đó khiến tôi lo xa và tự ý thức phải chi tiêu khoa học, cố gắng tiết kiệm đều đặn để phòng khi bất trắc”, chị Hương chia sẻ.

Theo chị Hương, không khí lễ hội cuối năm cũng không còn kéo theo chi tiêu mạnh như trước. Giáng sinh vừa rồi, gia đình chị không đi ăn ngoài; thay vào đó, cả nhà ăn tại nhà, ấm cúng, tiết kiệm. Kỳ nghỉ Tết Dương lịch 4 ngày sắp tới, gia đình cũng chưa có kế hoạch đi chơi xa.

Mặt bằng giá cả vẫn là yếu tố chính khiến nhiều bà nội trợ dè dặt rút hầu bao. “Sau bão lũ xảy ra, giá thực phẩm, rau củ đến nay vẫn chưa về mặt bằng cũ. Đơn cử, cà chua sáng nay giá vẫn hơn 50.000 đồng/kg. Từ tháng sau, khoản tiền mua sữa cho con cũng tăng khoảng 300.000 đồng/tháng, cửa hàng quen mới thông báo, hãng sẽ tăng giá sữa thêm khoảng 80.000 đồng/hộp, lên hơn 900.000 đồng/hộp”, chị Hương cho hay hôm qua.

Khảo sát tại một số trung tâm thương mại dịp cuối năm cho thấy, ngoại trừ các ngày cuối tuần và một số khu vực giải trí, vui chơi, ăn nhanh, nhiều dãy hàng thời trang, làm đẹp vẫn khá ảm đạm, vắng khách. Nhiều quầy, ki-ốt bỏ trống thời gian dài, chưa được lấp đầy. Trên các tuyến phố lớn, khu vực trung tâm thành phố, biển “cho thuê mặt bằng” xuất hiện dày đặc, kể cả ở vị trí đắc địa.

Sức mua được phản ánh rõ không chỉ qua cảm nhận thị trường, mà còn ở các chỉ số thống kê. Theo số liệu của Cục Thống kê (Bộ Tài chính), tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng trong tháng 11 tiếp tục chững lại, chỉ tăng 7,1% so với cùng kỳ và giảm nhẹ so với tháng trước. Các nhóm bán lẻ hàng hóa, dịch vụ lưu trú và ăn uống đều giảm tốc so với tháng 10.

Điểm sáng hiếm hoi của bức tranh tiêu dùng vẫn đến từ khu vực dịch vụ gắn với khách quốc tế, trong khi tiêu dùng nội địa chưa cho thấy dấu hiệu bứt phá rõ rệt. Đây cũng là tháng thứ hai liên tiếp tăng trưởng bán lẻ duy trì quanh ngưỡng 7%.

Chi tiêu có chủ đích, ưu tiên giá trị thật

Trao đổi với PV Tiền Phong, ông Đỗ Duy Thanh, Giám đốc Công ty Tư vấn FnB Director, nhận định, sức mua trong dịp Giáng sinh và năm mới năm nay không bùng nổ như nhiều năm trước, thậm chí nhiều cửa hàng đóng cửa và mặt bằng đắc địa bị bỏ trống không phải tín hiệu bất thường. Ngược lại, đây là biểu hiện rõ nét của một giai đoạn điều chỉnh sâu trong hành vi tiêu dùng, đặc biệt ở lĩnh vực ăn uống và dịch vụ.

Theo ông Thanh, những biến động của nền kinh tế thời gian qua đã để lại dấu ấn rõ rệt trong tâm lý chi tiêu của người dân. Xu hướng ưu tiên an toàn tài chính, tích lũy và phòng ngừa rủi ro ngày càng rõ.

Tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng vẫn ghi nhận tăng trưởng, nhưng tốc độ tăng đã chậm lại. Ở góc độ tiêu dùng, ông Thanh cho rằng, người dân đang chi tiêu có chọn lọc hơn rất nhiều. Những khoản chi không tạo ra giá trị rõ ràng, không mang lại cảm giác xứng đáng sẽ bị cắt giảm trước tiên. Theo đó, những thương hiệu chỉ bán sản phẩm hay dịch vụ thuần túy sẽ gặp nhiều khó khăn, trong khi các mô hình biết tạo ra trải nghiệm, sự kết nối và cảm xúc có khả năng kích hoạt quyết định chi tiêu tốt hơn.

Mặt bằng, cửa hàng phố lớn bỏ trống, đóng cửa hàng loạt. Ảnh minh hoạ: Phan Thiên

“Khi khách hàng cảm thấy đáng chi, họ vẫn sẵn sàng mở hầu bao, dù chi tiêu nhìn chung đang thận trọng hơn. Thị trường không mất đi sức mua, mà đang tái phân bổ sức mua. Những doanh nghiệp, tổ chức hiểu đúng điều này, đầu tư vào chiều sâu giá trị và trải nghiệm cảm xúc phù hợp với bối cảnh sẽ không chỉ trụ vững mà còn tận dụng được cơ hội để bứt lên sau giai đoạn thanh lọc”, ông Thanh nhận định.

Trên kênh thương mại điện tử, xu hướng tiêu dùng cuối năm cũng ghi nhận những thay đổi đáng chú ý. Theo nền tảng phân tích dữ liệu Metric.vn, tính đến giữa tháng 12, tổng doanh thu các sản phẩm Giáng sinh trên bốn sàn thương mại điện tử lớn nhất Việt Nam đạt gần 508 tỷ đồng, tăng 9% so với cùng kỳ năm trước. Tuy nhiên, sản lượng hàng hóa bán ra lại giảm 22%, xuống còn 7,47 triệu sản phẩm.

Đáng chú ý, số gian hàng phát sinh đơn thực tế giảm 11%, chỉ còn 17.194 shop, đồng nghĩa với gần 2.000 gian hàng không bán được sản phẩm nào. Cán cân thị phần giữa các sàn cũng có sự dịch chuyển, phản ánh thay đổi trong hành vi mua sắm. Shopee vẫn dẫn đầu với 58% thị phần, song đã giảm mạnh so với năm 2024. Ngược lại, TikTok Shop tăng trưởng nhanh, nâng thị phần từ 23% lên 41%, nhờ mô hình mua sắm gắn với nội dung, livestream và các nhà sáng tạo nội dung.

Tết là cao điểm tiêu dùng lớn nhất trong năm. Dữ liệu thị trường cho thấy, dịp này đóng góp khoảng 20% tổng doanh thu của ngành hàng tiêu dùng nhanh.

Trong khi đó, Lazada và Tiki ngày càng mờ nhạt, với tổng thị phần chỉ còn khoảng 1%... Việc không theo kịp xu hướng thương mại điện tử gắn với nội dung và tương tác khiến hai nền tảng này dần lép vế trong cuộc đua giành người tiêu dùng. Tổng thể, bức tranh tiêu dùng cuối năm cho thấy sức mua vẫn hiện diện, song đang vận động theo hướng chọn lọc, tỉnh táo và đòi hỏi cao hơn về giá trị.