Khi bạo lực học đường không còn nằm trong sân trường

Mới đây, một vụ xô xát trong giờ thể dục tại Trường THPT Đặng Thai Mai (xã Quảng Bình, tỉnh Thanh Hóa) đã khép lại bằng bi kịch: Một học sinh lớp 12 tử vong, hai bạn học khác bị khởi tố và tạm giam. Cả 3 em đều không thuộc diện cá biệt, có học lực và hạnh kiểm khá. Chỉ vì vài phút nóng giận, một hành động bộc phát, mà 3 học sinh ấy đã phải đứng ở hai phía của nỗi đau.

Đây không phải là vụ việc cá biệt, bởi chỉ trong thời gian ngắn gần đây, liên tiếp xảy ra những vụ bạo lực học đường gây chấn động, để lại hậu quả đau lòng. Chỉ trong vòng 20 ngày, đã có 5 vụ với mức độ nghiêm trọng, cướp đi sinh mạng của 3 học sinh.

Bạo lực lẫn thể chất và tinh thần 

Theo số liệu thống kê chính thức từ Bộ Giáo dục và Đào tạo, tình hình bạo lực học đường đang có một số chuyển biến.

Cụ thể, trong năm học 2023 - 2024, cả nước xảy ra 466 vụ, liên quan đến 1.453 học sinh; trong đó có 509 học sinh nữ, 235 học sinh bị tổn hại thể chất, 222 học sinh bị tổn hại tinh thần.

Con số này giảm 20,6% về số vụ và giảm 24,2% về số học sinh liên quan so với năm học 2022 - 2023. Song, những con số này chưa phản ánh hết bức tranh toàn cảnh.Bởi lẽ, bạo lực học đường không phải là vấn đề mới xuất hiện, mà đã tồn tại từ lâu. 

Vụ xô xát trong giờ thể dục tại Trường THPT Đặng Thai Mai (xã Quảng Bình, tỉnh Thanh Hóa) khiến 1 nam sinh tử vong.

Trong phiên thảo luận về tình hình kinh tế - xã hội tại Kỳ họp thứ 10 đang diễn ra, đại biểu Quốc hội Nguyễn Thanh Cầm (đoàn Đồng Tháp) nhấn mạnh, bạo lực học đường không còn là sự việc cá biệt, mà đã trở thành vấn đề xã hội nghiêm trọng, ảnh hưởng sâu sắc đến thể chất, tinh thần và nhân cách học sinh.

Theo bà Cầm, bạo lực học đường không chỉ dừng lại ở bạo lực thể chất mà còn cả bạo lực tinh thần và bắt nạt trên môi trường mạng.

Chia sẻ dưới góc nhìn của một người làm trong ngành giáo dục, cô Hoàng Thị Hoa Mai - Giáo viên Trường THCS Hội Hợp (Phú Thọ) cho rằng hiện tượng này bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân khác nhau.

"Ngày nay, hầu hết học sinh đều có điện thoại thông minh. Mạng xã hội lại tràn ngập thông tin thiếu kiểm duyệt, trong khi cha mẹ và thầy cô không thể quản lý hết. Vì thế, các nội dung độc hại dễ dàng len lỏi, tác động đến tâm lý các em nhất là lứa tuổi 10-16, giai đoạn tâm sinh lý bất ổn, thích thể hiện, dễ bị kích động và hành động theo cảm tính mà không lường được hậu quả", cô Mai nói với Người Đưa Tin.

Theo nữ giáo viên, nhiều gia đình hiện nay chỉ có một hoặc 2 con nên tâm lý bao bọc, chiều chuộng là điều dễ hiểu. Có phụ huynh, khi con bị giáo viên phạt vì không học bài hay vi phạm nề nếp, lại bênh con, thậm chí đăng lên mạng xã hội. Cộng đồng mạng thường chỉ nhìn một chiều, vô tình gây áp lực lớn cho giáo viên.

"Giáo viên vì thế ngại răn dạy, ngại dùng biện pháp mạnh với học sinh. Trong khi "cây cong còn phải uốn", học sinh nếu chỉ được nghe lời ngọt ngào thì sao có thể rèn nếp? Ở nhà cha mẹ không nói được, đến trường giáo viên nhắc nhở thì bị phản ứng, khiến việc giáo dục ngày càng khó khăn. Thực tế cho thấy, phần lớn các vụ bạo lực học đường đều xuất phát từ những gia đình nuông chiều con cái quá mức", cô Mai chia sẻ.

Nam sinh lớp 8 ở Lào Cai hất bạn xuống hồ sau khi dùng dao đâm (Ảnh cắt từ clip).

Cùng chung tâm trạng, cô Doãn Thục Hiền - Giáo viên Trường THCS Minh Cường (Hà Nội) không khỏi xót xa trước những sự việc trong thời gian vừa qua.

Theo cô Hiền, để ngăn chặn bạo lực học đường, trước hết cần bắt đầu từ sự thấu hiểu và giáo dục nhân cách. Mỗi học sinh đều có hoàn cảnh riêng, có em mang theo tổn thương, có em thiếu sự quan tâm, và những điều đó dễ khiến các em hành xử sai lệch.

Vì vậy, thầy cô không chỉ dạy kiến thức mà còn phải lắng nghe, quan sát, và kịp thời can thiệp khi nhận thấy dấu hiệu bất thường. Bên cạnh đó, nhà trường cần xây dựng môi trường học tập an toàn, tôn trọng, không kỳ thị, nơi học sinh được bày tỏ cảm xúc và học cách giải quyết mâu thuẫn bằng đối thoại, không bằng nắm đấm.

"Khi mỗi giáo viên trở thành tấm gương về lòng nhân ái, công bằng và kiên nhẫn, học sinh sẽ học được cách yêu thương, tôn trọng người khác và khi đó, bạo lực học đường sẽ dần bị đẩy lùi", cô Hiền bày tỏ.

Nữ giáo viên cũng khuyên để tăng cường khả năng tự bảo vệ bản thân, các em học sinh nên tránh xa những tình huống nguy hiểm, tự mình kìm chế và nhìn nhận những sự việc khi xảy ra. Biết cách xử lý bình tĩnh, nhanh chóng tìm kiếm sự giúp đỡ của người lớn, gia đình và thầy cô giáo.

Chuyển từ tư duy xử lý sự vụ sang quản trị rủi ro 

Theo Thông tư 19/2025 của Bộ Giáo dục và Đào tạo mới ban hành, hình thức đình chỉ học tập đã được bỏ; học sinh vi phạm bị kỷ luật với hình thức cao nhất là viết bản kiểm điểm.

Theo chuyên gia giáo dục toàn cầu Tô Thị Diễm Quyên - Founder & CEO InnEdu, Thông tư đã mang đến nhiều điểm tích cực khi nhấn mạnh quyền của trẻ em và các thành viên trong gia đình. Việc đưa "cưỡng ép học tập quá sức" vào danh mục hành vi bị xử phạt là bước tiến quan trọng, thể hiện sự công nhận rằng việc ép học không còn là chuyện riêng trong gia đình mà là hành vi có thể xâm phạm quyền được phát triển toàn diện và quyền được bảo vệ khỏi bạo lực tinh thần.

Tuy nhiên, việc thực thi Thông tư theo bà Quyên, cũng đối mặt với nhiều bất khả thi. Trước hết, khái niệm "học tập quá sức" và "cưỡng ép" hiện vẫn chưa có định nghĩa cụ thể. Chưa thể xác định rõ ràng bao nhiêu giờ học, lượng bài tập hay mức độ áp lực nào được coi là "quá sức" cũng như khó phân biệt khi nào việc nhắc nhở con học là bình thường và khi nào trở thành hành vi "ép buộc" hay "bạo lực tinh thần".

"Sự mơ hồ này có thể dẫn đến nguy cơ áp dụng sai, hiểu sai hoặc gây lo lắng cho cha mẹ, giáo viên, thậm chí bị lợi dụng", bà Quyên nhận định.

Chuyên gia giáo dục toàn cầu Tô Thị Diễm Quyên.

Bà Quyên cũng cho rằng, khả năng thực thi và giám sát cũng đặt ra nhiều câu hỏi. Việc xác định ai là người kiểm tra, cơ quan nào đủ chuyên môn để đánh giá "ép học quá sức", "kiệt sức học đường" hay "mất ngủ, căng thẳng kéo dài" vẫn chưa có lời giải.

"Hơn nữa, liệu người thân có sẵn sàng tố giác hành vi trong chính gia đình mình hay không, và nếu có, cơ quan nào sẽ tiếp nhận, xử lý? Cấp xã, phường có đủ năng lực và nguồn lực để can thiệp hay không? Nếu thiếu cơ chế rõ ràng, quy định có nguy cơ trở thành hình thức, "trên giấy" mà không tác động thực tế. Ngoài ra, tâm lý sợ bị phạt có thể khiến phụ huynh trở nên e dè, thậm chí buông lỏng việc hỗ trợ con học vì lo sợ bị coi là "ép buộc", dẫn đến hệ quả tiêu cực cho sự phát triển của trẻ", bà Quyên bày tỏ.

Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga - Phó Trưởng Đoàn đại biểu Quốc hội Tp.Hải Phòng (Ảnh: Media Quốc hội).

Cùng bàn về vấn đề này, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga - Phó Trưởng Đoàn đại biểu Quốc hội Tp.Hải Phòng nhận định, việc giải quyết bạo lực học đường không đơn giản là chuyện kỷ luật, mà là vấn đề an toàn trẻ em, an ninh học đường, sức khỏe tâm thần vị thành niên.

Do đó, bà cho rằng cần chuyển từ tư duy xử lý sự vụ sang quản trị rủi ro theo chu trình: Phòng ngừa chủ động - phát hiện sớm - can thiệp kịp thời - hỗ trợ phục hồi.

"Nếu không gia cố cả 4 mắt xích này, mọi biện pháp kỷ luật đơn lẻ sẽ không đủ", bà Nga nói và đề xuất 5 biện pháp để giảm thiểu bạo lực học đường.

Một là, xây dựng môi trường học đường an toàn và tôn trọng. Mỗi trường cần có bộ quy tắc ứng xử sống - không treo trên trường mà phải trở thành văn hóa hàng ngày giữa thầy và trò, giữa học sinh với nhau. Những hành động bạo lực, nói lời miệt thị, cô lập bạn là điều không thể chấp nhận, dù là rất nhỏ.

Hai là, tăng trách nhiệm của giáo viên chủ nhiệm và bộ phận tư vấn tâm lý. Giáo viên không chỉ quản lý điểm số mà phải thực sự hiểu tâm lý học sinh trong lớp. Ngoài ra, mỗi trường tối thiểu phải có cán bộ tham vấn tâm lý chuyên trách, có chuyên môn, không phải kiêm nhiệm cho đủ.

Ba là, thay đổi cách xử lý sau mỗi vụ bạo lực. Không chỉ dừng ở việc kỷ luật học sinh vi phạm, mà phải yêu cầu xin lỗi công khai, cam kết không tái phạm, đồng thời hỗ trợ tâm lý cho nạn nhân. Những học sinh có biểu hiện hung hăng phải được tham gia chương trình giáo dục kỹ năng, chứ không để tái diễn rồi mới xử lý.

Hoàng Nhung