Làm rõ thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, thuốc lá mới dạng lai trong khái niệm

Trong dự thảo sửa đổi Nghị định số 77/2013/NĐ-CP và Nghị định số 117/2020/NĐ-CP do Bộ Y tế trình Chính phủ hiện đang nhận nhiều ý kiến trái chiều, trong đó bao gồm các biện pháp xử phạt cũng như trong khái niệm vẫn chưa có sự khác nhau rõ ràng giữa các sản phẩm thuốc lá mới là thuốc lá điện tử (TLĐT), thuốc lá nung nóng (TLNN), và thuốc lá dạng lai (hybrid) – sản phẩm kết hợp cách hoạt động của TLĐT và cả TLNN.

Thuốc lá mới dạng lai khác gì với thuốc lá nung nóng, thuốc lá điện tử?

Tại tọa đàm "Hoàn thiện pháp luật để kiểm soát thuốc lá mới – Từ chính sách đến thực tiễn" ngày 03/06, ông Lê Thành Hưng – Trưởng Phòng Tiêu chuẩn nông nghiệp thực phẩm, Viện Tiêu chuẩn chất lượng Việt Nam, Bộ Khoa học và Công nghệ, nhận định, thông tin về TLĐT và TLNN vẫn chưa được cụ thể hóa và phổ cập đầy đủ nên gây nhầm lẫn cho người dùng, cơ quan chức năng thực thi. Thị trường lại còn xuất hiện thêm các sản phẩm kết hợp về cấu tạo giữa TLĐT, TLNN – hay gọi là thuốc lá hybrid, làm cho việc kiểm soát các mặt hàng này đã khó lại còn gặp thêm nhiều thách thức. Do vậy, "việc hiểu rõ bản chất của từng nhóm sản phẩm là cơ sở quan trọng để xây dựng chính sách quản lý phù hợp", ông Hưng nhấn mạnh.

Về mặt kỹ thuật, các văn bản quốc tế phân biệt rõ cấu tạo, nguyên liệu các vận hành cả 3 loại sản phẩm như sau:

Thuốc lá điện tử (TLĐT) – sử dụng dung dịch

TLĐT là thiết bị điện tử sử dụng pin để hóa hơi dung dịch thể lỏng (gọi là e-liquid), tạo ra khí hơi chứa nicotine và các hương liệu mà người dùng hít vào. Dung dịch này có thể chứa hoặc không chứa nicotine, nhưng thường bao gồm các thành phần như propylene glycol, glycerin, hương liệu tổng hợp và các chất phụ gia khác

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), có tới 20.000 loại hương liệu được sử dụng trong TLĐT, trong đó nhiều loại chưa được đánh giá đầy đủ về mức độ an toàn.

Ngoài ra, quá trình hóa hơi còn có thể sinh ra các kim loại nặng như chì, niken, cadmium và formaldehyde – những chất có khả năng gây ung thư.

Thuốc lá nung nóng (TLNN) nguyên bản – sử dụng nguyên liệu là các thành phần từ cây thuốc lá.

TLNN là sản phẩm sử dụng thiết bị điện tử để làm nóng điếu thuốc lá đặc chế ở nhiệt độ thấp hơn so với thuốc lá truyền thống khi đốt trực tiếp điếu thuốc, nhằm giải phóng nicotine từ nguyên liệu thuốc lá tự nhiên mà không đốt cháy hoàn toàn nguyên liệu.

Thiết bị TLNN không sử dụng dung dịch, không có khoang chứa tinh dầu và không có khả năng hoạt động với chất lỏng.

Điểm khác biệt quan trọng giữa TLNN và TLĐT là TLNN sử dụng nguyên liệu thuốc lá, trong khi TLĐT thì không. Nguồn: RFI

Điểm đặc trưng của TLNN là không tạo ra khói từ sự đốt cháy, nhưng vẫn tạo ra khí hơi chứa nicotine và một số chất gây hại khác, dù với hàm lượng thấp hơn. Tuy nhiên, mức độ gây hại và ảnh hưởng lâu dài của TLNN do với thuốc lá truyền thống vẫn đang được nghiên cứu thêm.

Sản phẩm dạng lai (Hybrid)

Sản phẩm hybrid là sự kết hợp giữa TLĐT và TLNN. Dù thường được nhà sản xuất xếp vào nhóm TLNN, nhưng về mặt kỹ thuật, hybrid lại gần với TLĐT hơn. Thuốc lá dạng lai sử dụng tinh dầu (có thể chứa nicotine và hương liệu), hóa hơi tinh dầu để tạo khí hơi, sau đó khí hơi này tiếp tục đi qua buồng chứa nguyên liệu thuốc lá trước khi người dùng hít vào. Hay nói cách khác, sản phẩm hybrid có phần nguyên liệu thuốc lá được bọc trong giấy hoặc vật liệu khác, được làm nóng gián tiếp bằng điện tử cùng với phần dung dịch e-liquid (dung dịch điện tử) để tạo khí hơi.

Cấu tạo thuốc lá lai hybrid. Nguồn: ScienceDirect

Điểm khác biệt chính của TLNN với thuốc lá dạng lai, đó là TLNN không có khoang chứa tinh dầu để làm nóng gián tiếp phần thuốc lá, mà chỉ cần trải qua 1 bước làm nóng trực tiếp nguyên liệu thuốc lá tự nhiên để người dùng sử dụng.

Trong khi đó, thuốc lá dạng lai (hybrid) lại làm nóng thuốc lá bằng chính khí hơi được tạo ra sau quá trình hóa hơi dung dịch điện tử nên phải trải qua 2 quá trình gồm hóa hơi tinh dầu và làm nóng thuốc lá mới có thể sử dụng.

Tổ chức quốc tế phân loại rạch ròi các dạng thuốc lá nung nóng

TLNN là một trong những sản phẩm thuộc nhóm thuốc lá thế hệ mới, dù đã chính thức được thương mại hóa hơn 10 năm qua. Tháng 10/2019, báo cáo do Trung tâm Hợp tác Nghiên cứu Khoa học về Thuốc lá (CORESTA) phân biệt rõ các chỉ số ISO khác nhau cho TLNN nguyên bản (chỉ sử dụng chất nền thuốc lá, làm nóng theo quy trình 1 bước), và thuốc lá dạng lai (hybrid) làm nóng theo quy trình 2 bước. Bản công bố của ISO cũng nêu rõ TLNN nguyên bản là sản phẩm thuốc lá vì có chất nền là thuốc lá và làm nóng trực tiếp nguyên liệu thuốc lá. Theo đó, CORESTA phân loại mã ISO 20768:2018 dành riêng cho thuốc lá lai hybrid; còn TLNN nguyên bản phù hợp với mã ISO 20778:2018 – tiêu chuẩn dành cho thuốc lá truyền thống.

Tại Hội nghị Các bên tham gia Công ước Khung về kiểm soát thuốc lá (FCTC) lần thứ 8 (COP8) năm 2018, WHO khẳng định TLNN là sản phẩm thuốc lá, và lưu ý không nên đánh đồng với TLĐT. Đồng thời, tổ chức này cũng khuyến nghị các quốc gia thành viên đưa TLNN vào quản lý trong phạm vi khung pháp lý về kiểm soát thuốc lá hiện hành của từng nước.

Ông Lê Đại Hải - Phó Vụ trưởng Vụ Pháp luật Dân sự - Kinh tế, Bộ Tư pháp nhận định, TLNN đáp ứng đầy đủ tiêu chí của Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá (PCTHTL), đồng thời đề nghị cần đánh giá khoa học cụ thể về mặt tác hại của các loại thuốc lá mới khác nhau như cách thế giới đã làm. Ông cũng cho rằng trong nước, đặc biệt là Bộ Khoa học - Công nghệ, cũng đủ năng lực trong việc kiểm nghiệm các thành phần của TLNN, TLĐT để xác định loại nào là sản phẩm thuốc lá.

Thu Huyền