Khám phá lòng động thủng xuyên núi
Cách trung tâm Hà Nội khoảng 20km, Động Hoàng Xá nép mình dưới chân núi Hoàng Xá – một trong “Thập lục Kỳ sơn” nổi tiếng của vùng xứ Đoài. Từ xa, ngọn núi đá vôi chạy theo hình cánh cung, bao quanh một khu vực tĩnh lặng mà thơ mộng.
Đây là một trong những kỳ quan thiên nhiên hiếm hoi của vùng đất lịch sử này, nơi lưu giữ những bút tích, tuyệt tác và câu chuyện cổ xưa đậm màu huyền thoại.
Động Hoàng Xá được người dân gọi là "động thủng" vì cấu trúc đặc biệt với hai cửa động đối diện nhau, cửa chính hướng Đông và cửa phụ hướng Tây. Từ đỉnh núi, những khe hở tự nhiên mang ánh sáng mặt trời chiếu thẳng vào lòng động, tạo nên một không gian lung linh huyền ảo.
Bước chân vào động Hoàng Xá, du khách ngay lập tức bị ấn tượng bởi không gian rộng lớn, cao khoảng 25m từ nền tới vòm và diện tích hơn 200m2. Động có hai cửa đối diện, đón ánh sáng tự nhiên từ cả hướng Đông và Tây Bắc, khiến không gian bên trong trở nên lung linh, huyền ảo dưới những tia nắng xuyên qua khe đá.
Động Hoàng Xá là "động thủng", có hai cửa vào động nằm đối diện nhau, trong ảnh là góc nhìn từ lòng động ra hướng cửa sau của động (Ảnh: Kim Thoa).
Vòm động cao vài chục mét có khe hở cho phép ánh sáng tự nhiên chiếu sáng lòng động (Ảnh: Kim Thoa).
Những khối nhũ đá bên trong động được thiên nhiên khắc tạc qua hàng triệu năm, tạo nên hình dáng voi đứng, voi nằm sống động đến mức người ta ví nơi đây như "chốn bồng lai" bị quên lãng.
Không chỉ riêng động Hoàng Xá, cụm núi Hoàng Xá còn sở hữu nhiều di tích mang đậm dấu ấn lịch sử và văn hóa. Trên đỉnh núi là Đền Thượng, còn được gọi là Đền Tử Đồng Đế Quân, thờ Văn Xương Đế Quân – vị thần bảo trợ cho văn chương, học vấn. Hồ nước dưới chân núi, xanh biếc quanh năm, ôm lấy một nhà thủy đình cổ kính, đây là công trình đặc trưng của kiến trúc dân gian Bắc Bộ.
Nhà thủy đình được thiết kế hai tầng cổ diêm với tám mái dốc, các đầu đao cong vút mềm mại. Năm 2022, nhờ nguồn vốn xã hội hóa, khu di tích đã được tu sửa cấp thiết, bao gồm cải tạo thủy đình, khu vực hồ, đường vào và nhà khách.
Năm 2022, nhờ nguồn vốn xã hội hóa, khu di tích đã được tu sửa cấp thiết, bao gồm cải tạo thủy đình, khu vực hồ, đường vào và nhà khách (Ảnh: Kim Thoa).
Bác Nhàn - người gắn bó nhiều năm với di tích, chia sẻ: “Trước đây, khi chưa có điều hòa, trẻ con và người lớn thường lên động để tránh nóng. Ngày nay, động còn là nơi hội làng vào ngày 10/2 âm lịch, với các trò chơi dân gian như kéo co, đánh đu, đá bóng…”
Động Hoàng Xá không chỉ là một điểm tham quan mà còn là kho tàng lưu giữ những giá trị văn hóa và lịch sử độc đáo. Theo ông Nguyễn Đức Nam - Trưởng phòng Văn hóa và Thông tin huyện Quốc Oai, động Hoàng Xá chỉ cách chùa Thầy – di tích quốc gia đặc biệt khoảng 4km.
Cùng với núi Thầy, núi Hoàng Xá,.. và hệ thống hồ nước dưới chân núi, nơi đây tạo thành một quần thể di sản đầy hấp dẫn, thu hút từ 5.000 đến 7.000 lượt khách tham quan mỗi năm.
Nhằm phát huy tiềm năng của di tích, chính quyền địa phương đang nỗ lực khôi phục các trò chơi dân gian, tổ chức lễ hội truyền thống và đẩy mạnh quảng bá du lịch, đưa động Hoàng Xá đến gần hơn với du khách trong và ngoài nước.
Dấu chân lịch sử và những câu chuyện hào hùng
Không chỉ sở hữu vẻ đẹp thiên nhiên, động Hoàng Xá còn là nhân chứng cho nhiều biến cố lịch sử. Đặc biệt, nơi đây gắn liền với cuộc khởi nghĩa của Cao Bá Quát - một nhà thơ, nhà yêu nước vĩ đại. Cao Bá Quát từng đề bốn bài thơ trên vách núi Sài Sơn và để lại bút tích trong lòng động Hoàng Xá. Chính tại chân núi này, ông đã tử trận trong trận chiến với quân triều đình nhà Nguyễn vào năm 1855, để lại tấm gương về tinh thần bất khuất của người anh hùng dân tộc.
Bên trong động còn lưu giữ tượng thờ Đông các Đại học sĩ Cao Xuân Dục, một vị quan yêu nước và chính trực. Tượng ông được đặt tại vị trí trung tâm của động, như lời nhắc nhở về đạo đức, nhân cách sáng ngời của một người con đất Việt.
Trong thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp, động Hoàng Xá trở thành căn cứ cách mạng quan trọng. Đặc biệt, vào ngày 3/3/1947, Chủ tịch Hồ Chí Minh từng chủ trì cuộc họp Hội đồng Chính phủ tại đây, trước khi rút về Việt Bắc. Động cũng là nơi Cơ quan Ủy ban kháng chiến Liên khu 2 trú ẩn, chứng kiến những cuộc chống càn quyết liệt của quân dân ta.
Doanh nghiệp du lịch khảo sát động tại động Hoàng Xá và bàn phương án hút khách đến địa phương (Ảnh: Kim Thoa).
Không chỉ trong kháng chiến chống Pháp, động Hoàng Xá còn đóng vai trò quan trọng trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ. Năm 1972, nơi đây được chọn làm địa điểm cất giữ ngân khố quốc gia và phát sóng thông tin thời sự khi Đài Tiếng nói Việt Nam bị phá hủy bởi bom B-52.
Theo ông Đức Nam, dù sở hữu nhiều giá trị quý báu, nhưng động Hoàng Xá vẫn được ví như một "viên ngọc thô".
"Chúng tôi đang đề xuất thành phố quy hoạch tổng thể, để quảng bá hình ảnh và phát triển du lịch bài bản hơn, đồng thời bảo tồn và phát huy những nét độc đáo của nơi đây", ông Nam cho biết.
Với giao thông thuận tiện, cách Hà Nội không xa, động Hoàng Xá có tiềm năng lớn để trở thành điểm đến lý tưởng cho cả du khách trong và ngoài nước.
Chị Ngọc Bích ( Võ Chí Công - Hà Nội), chia sẻ: "Đây là lần đầu tiên tôi đến động Hoàng Xá. Nơi này thực sự khiến tôi bất ngờ bởi vẻ đẹp hoang sơ, màu xanh bắt mắt, không khí trong lành và cảnh vật yên bình. Cảm giác như được trở về với thiên nhiên, rũ bỏ mọi xô bồ của cuộc sống".
Chị Ngọc Bích thích thú chụp ảnh tại cửa hang có hình trái tim tự nhiên vô cùng độc đáo (Ảnh: Kim Thoa).
Không chỉ là một địa điểm du lịch, Hoàng Xá còn gắn liền với các hoạt động văn hóa như múa rối nước – di sản phi vật thể đặc sắc của địa phương, cùng những lễ hội truyền thống, tạo nên sức hút độc đáo.
Động Hoàng Xá đang đứng trước cơ hội lớn để bứt phá, trở thành điểm đến hấp dẫn không chỉ với du khách trong nước mà còn quốc tế.
Ông Hoàng Nguyên Ưng - Phó Chủ tịch UBND huyện Quốc Oai, nhấn mạnh: “Huyện sẽ tiếp tục phát huy lợi thế, nâng cao chất lượng và hiệu quả các hoạt động du lịch tại động Hoàng Xá. Chúng tôi cũng chú trọng tổ chức các lớp tập huấn, hướng dẫn người dân về kiến thức và kỹ năng làm du lịch, xây dựng văn hóa du lịch chuyên nghiệp, an toàn và văn minh”.
Ngoài ra, việc cải tạo khu vực xung quanh động, phát triển cơ sở hạ tầng và nâng cao chất lượng dịch vụ du lịch cũng được đưa vào kế hoạch cụ thể. Sự đồng lòng từ chính quyền và cộng đồng chính là chìa khóa để viên ngọc quý này thật sự tỏa sáng.
Khám phá động Hoàng Xá không chỉ là một chuyến tham quan, mà còn là hành trình tìm về với cội nguồn dân tộc. Những bài học lịch sử, lòng tự hào và sự kết nối với thiên nhiên tại đây chắc chắn sẽ để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng mỗi du khách.
Động Hoàng Xá – viên ngọc quý giữa lòng Thủ đô, đang chờ ngày rạng rỡ hơn bao giờ hết. Với sự quan tâm đầu tư đúng mức, nơi đây hứa hẹn trở thành một điểm sáng trên bản đồ du lịch, là niềm tự hào của không chỉ người dân Quốc Oai mà còn của cả Hà Nội.
